Uyuşturucu Madde Ticareti (TCK 188)

Unsurlar, cezalar, etkin pişmanlık, zincirleme suç ve Yargıtay uygulamaları

1) Hukuki Dayanak ve Genel Çerçeve

TCK m.188, uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin imal edilmesi, ithal edilmesi, ihraç edilmesi, satılması, satışa arz edilmesi, başkalarına verilmesi (temin), sevk edilmesi, nakledilmesi, depolanması, kabul edilmesi ve ticaret amacıyla satın alınması gibi seçimlik hareketleri kapsayan bir suç rejimi öngörür. Suç bir tehlike suçu niteliğindedir; toplum sağlığı ve kamu güvenliği bakımından ağır yaptırımlar içerir .

Kanun metnindeki ana eksen, “kullanma dışında bir amaç” ile hareket edilmesidir: Kullanıma yönelik bulundurma (TCK 191) ile ticari amaçlı bulundurma/temin/satış (TCK 188) delil, miktar, paketleme ve davranış ölçütleriyle ayrıştırılır.

2) Suçun Seçimlik Hareketleri

2.1. İmal

Bir maddenin kimyasal/fiziksel niteliği değiştirilerek başka bir uyuşturucu/uyarıcı maddede dönüştürülmesidir. Sırf aynı nitelikte bir maddeye basit işlemle dönüştürmeler (ör. kurutma-ufalama) imal sayılmaz; bu gibi hallerde ticaret amacıyla bulundurma veya satışa arz tartışmaları öne çıkar.

2.2. İthal

Yurt dışından Türkiye sınırlarına uyuşturucu sokmaktır; girişin gümrük kapısından veya sınırın başka bir noktasından yapılması sonucu değiştirmez. Transit geçen ve Türkiye’yi sadece hat olarak kullanan fiillerde ithal değil nakletme gündeme gelebilir.

2.3. İhraç

Türkiye’deki uyuşturucunun yurt dışına çıkarılmasıdır. Gümrük alanından geçiş ile tamamlanır. Gümrük alanına girmeden yakalamada ihraç değil nakletme/teşebbüs tartışılır (aşağıdaki Yargıtay bölümünde örnek kararlar mevcut).

2.4. Sevk – Nakil

• Sevk: Maliki/zilyedi tarafından üçüncü bir yere gönderme (kargo, otobüs kolisi vb.).

• Nakil: Bizzat veya bağlı kişiler aracılığıyla taşıma. Bedelli/bedelsiz olması önemli değildir; kullanım amacı dışı olduğunda TCK 188 gündemdedir.

2.5. Satma – Satışa arz – Satın alma

• Satma: Bedel karşılığı devir (zilyetlik/mülkiyetin geçmesi gerekir).

• Satışa arz: Henüz satış gerçekleşmese de hazırlık (depolama, müşteri arama, pazarlık, kapora).

• Satın alma: Ticari amaçla edinim.

2.6. Temin (başkasına verme)

Karşılıksız dahi olsa başkasına verme temin suçunu doğurur. Yalnızca “ikram” niteliğinde küçük miktar paylaşımı (ticari kast gösteren başka emare yoksa) kullanmak için bulundurma (TCK 191) kapsamında değerlendirilebilir.

2.7. Kabul etme – Bulundurma

Kişisel kullanım dışı amaçla zilyetliğe alma (kabul) ve hakimiyet altında tutma (bulundurma) halleridir. Miktarın büyüklüğü, paketleme, hassas terazi, çeşitlilik, saklandığı yer (depo/zula) gibi objektif emareler ticaret kastının en tipik göstergeleridir.

3) Kullanma (TCK 191) – Ticaret (TCK 188) ayrımı: ölçütler

Yargıtay uygulamasında ayrımı belirleyen başlıca kriterler:

• Miktar: Kişisel kullanım sınırlarını aşan net miktar (ör. eroin için yıllık 20 gr sınırına kıyasla 296,1 gr → ticaret; aşağıda doğrudan karar alıntısı var).

• Çeşitlilik: Bir arada farklı maddeler (eroin-kokain-esrar-amfetamin) → ticari amaç şüphesi.

• Paketleme & terazi: Çok sayıda küçük paket, hassas tartım malzemesi.

• Bulunduruluş yeri: Ev/kolay erişim (kullanım) ↔ depo/zula/satışa elverişli yer (ticaret).

• Delil-beyan: Müşteriye satış, pazarlık, kapora, alıcı-tanık beyanları vs.

4) Cezalar (TCK 188 – temel ve nitelikli haller)

• İmal/ithal/ihraç: 20–30 yıl hapis + adli para (20.000 güne kadar).

• Satma, satışa arz, temin, sevk-nakil, depolama, kabul-bulundurma: 10 yıldan az olmamak üzere hapis + adli para (20.000 güne kadar).

• Çocuğa verilmesi/satılması: 15 yıl alt sınır.

• Okul, yurt, hastane, kışla, ibadethane ve çevresi (200 m): 15 yıl alt sınır + yüksek adli para.

• Örgüt faaliyeti/üçten fazla kişi: artırım.

• Sağlık meslek mensupları/eczacı/kimyager vb.: artırım.

  “(1) Uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak imal, ithal veya ihraç eden kişi, yirmi yıldan otuz yıla kadar hapis ve iki bin günden yirmi bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.”
  “(2) Uyuşturucu veya uyarıcı madde ihracı fiilinin diğer ülke açısından ithal olarak nitelendirilmesi dolayısıyla… mahsup edilir.”

5) Etkin pişmanlık (TCK 192): cezasızlık/indirim koşulları

Zaman bakımından iki rejim:

• Resmî makamlar haberdar olmadan önce (TCK 192/1-2): Cezasızlık mümkündür (ör. suç ortaklarını veya saklama/imal yerini bildirip yakalama/ele geçirmeye yol açarsa).

• Haberdar olduktan sonra (TCK 192/3): 1/4 – 1/2 indirim (mahkeme hüküm vermeden önce bizzat failin sağladığı faydalı ve sonuç doğuran bilgi/hizmet koşuluyla).

“TCK’nın 192. maddesinin 1. fıkrasında yer alan etkin pişmanlık hükmünün uygulanabilmesi için şu şartların birlikte gerçekleşmesi gereklidir:
1- Fail 5237 sayılı TCK’nın 188. maddesinde düzenlenen suçlardan birini işlemiş olmalıdır.
2- Haber verme bizzat fail tarafından yapılmalıdır.
3- Haber vermenin resmî makamlara yapılması gereklidir…
4- Fail tarafından yapılan bildirimin… haber alınmasından önce olması gereklidir.
5- Fail, diğer suç ortaklarını ya da uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin saklandığı/imal edildiği yerleri bildirmelidir.
6- Failin verdiği bilgilerin, yakalamayı ya da ele geçirmeyi sağlaması gerekir.”

(Aşağıdaki “Yargıtay Uygulamaları” bölümünde, etkin pişmanlığın uygulandığı/uygulanmadığı somut örnekler doğrudan yer almaktadır.)

6) Zincirleme suç (TCK 43) – TCK 188 ile ilişkisi

TCK 188 seçimlik hareketli bir suçtur. Aynı madde üzerinde birden fazla seçimlik hareketin birlikte yapılması tek suç sayılır; ancak ayrı zamanlarda ve yeni maddeler temin edilerek işlenen eylemler ayrı ayrı suç oluşturur (zincirleme değil gerçek içtima).
“Sanık… aynı suçu birden fazla işlediğinin kabul edilemeyeceği, sanığın… başkaca bir eyleminin de bulunmadığı gözetilmeden sanık hakkında TCK’nın 43. maddesi uygulanması suretiyle fazla ceza tayini hukuka aykırıdır (Yargıtay 10. CD 2016/885).”
“11 paketçik 0,6 gr eroin…; 13.02.2013’te evde 0,36 gr esrar… satma/temin amacıyla olduğuna ilişkin yeterli ve kesin delil bulunmadığı gözetilmeden TCK 43 uygulanması hukuka aykırıdır (Yargıtay 10. CD 2016/947).”

7) Arama-el koyma ve delillerin hukuka uygunluğu

Uygulamada önleme araması vs. adli arama sınırları çok kritik. CMK 116-119 şartları oluşmadan yapılan üst araması/araç aramaları, hukuka aykırı delil riskini doğurur; bu durumda bulunan madde hükme esas alınamaz. Aşağıdaki bölümde Yargıtay, farklı senaryolarda (önleme araması kararı var/yok, suçüstü/aşama, X-Ray kontrolü vb.) nasıl değerlendirme yaptığını doğrudan karar metinleriyle gösteriyor.

8) Yargıtay Uygulamaları

Uyuşturucu Madde Yakalanmadığında Uyuşturucu Ticareti Suçunun İspatı
“Tanıklar …, … ve …‘a suç tarihinde sanık tarafından kullanmaları için temin edildiği iddia ve kabul olunan maddelerin ele geçmemesi ve suç tarihinde tanıkların uyuşturucu kullandığının teknik yöntemlerle de belirlenememesi karşısında, maddenin ele geçmemesi nedeniyle uyuşturucu veya uyarıcı madde olarak kabul edilemeyeceği, sanığın tanıklara uyuşturucu madde verdiğine ilişkin tanıkların soyut beyanı dışında kuşku sınırlarını aşan mahkûmiyetine yeterli ve kesin delil bulunmadığı anlaşıldığından; sanığın beraati yerine mahkûmiyetine karar verilmesi bozma nedenidir (Yargıtay 10. Ceza Dairesi-K. 2021/8284).”

Önleme Araması ile Sanığın Üstünde Uyuşturucu Bulunması
“Somut olayda… adlî arama kararı alınmadan, sanığın üzerinde arama yapılması hukuka aykırıdır. Bu aramalar sonucu bulunan uyuşturucu madde… hukuka aykırı yöntemle elde edildiğinden hükme esas alınamaz… ‘adli arama emri/kararı’ olup olmadığının araştırılması… gerekirken, eksik araştırma ile hüküm kurulması hukuka aykırıdır (Yargıtay 20. Ceza Dairesi - 2016/3453).

Eroin Maddesi – Kullanım Sınırı
“Kıbrıs’a uyuşturucu madde getireceğine ilişkin istihbari bilgi üzerine takip edilen sanığın… yıllık 20 gram olan kullanım sınırının çok üzerinde 296.1 gram eroinin ele geçirildiği anlaşıldığından… eylemi uyuşturucu madde ticareti yapma suçunu oluşturduğu gözetilmeden sanık hakkında kullanmak için bulundurma suçundan hüküm kurulması, bozma nedenidir (Yargıtay 10. Ceza Dairesi - 2017/2719).”

Önleme Araması Neticesinde Uyuşturucu Madde Elde Edilmesi (suçüstü ve hukuka uygunluk)
“Uyuşturucu madde satan sokak satıcılarının deşifre edilmesine yönelik çalışmalar sırasında… okul çevresinde yapılan gözlemde sanığın para karşılığı madde verdiğinin görülmesi… Önleme araması kararına istinaden tanığın cebinde madde ele geçirilmesi… suçüstü hâlinde yakalama ve üst aramasının hukuka uygun olduğu ve delilin hukuka uygun elde edildiği…” (Yargıtay CGK – 2017/138, uzun gerekçe alıntısı).

Uyuşturucu Madde İhraç Etmeye Teşebbüs
“Suça konu uyuşturucu maddenin Atatürk Havalimanı pasaport sonrası gümrük alanı içinde ele geçirildiği… ihraç etmeye teşebbüs ve nakletme suçlarını oluşturduğu;… ihraç etme cezasının daha ağır olduğu gözetilmeden… TCK 188/1-4, 35 yerine 188/3-4 uyarınca hüküm kurulması hukuka aykırıdır (Yargıtay 9. CD 2015/6200).”
“Henüz gümrük sahasına girmeden X-Ray’de yakalanan sanıklar yönünden ihraç değil tamamlanmış nakletme suçu… (Yargıtay 20. CD 2015/3701).”
“Gümrük beyanından önce X-Ray’de yakalanma → ihraç etmeye teşebbüs yok, nakletme var (Yargıtay 10. CD 2013/3480).”

Zincirleme Suç – Satışa Arz
“Sanığın… tek bir kere ‘satışa arz’ suçunu oluşturduğu gözetilmeden… parçalı değerlendirmeyle fazla ceza tayini hukuka aykırıdır (Yargıtay 10. CD).”

Etkin Pişmanlık Uygulaması – Suçu Ortaya Çıkarmaya Yardım
“Metruk binada… ele geçen maddelerin kime ait olduğu belirlenemediği aşamada sanığın ‘maddeler bana ait, … paketledi’ beyanı ile suçun ortaya çıkmasına hizmet ve yardım ettiği anlaşıldığından TCK 192/3 uygulanması gerekir (Yargıtay 10. CD 2021/362).”

9) SSS – Kısa yanıtlara hızlı erişim

• “1 gram satsam da ticaret mi?” – Evet. Satma fiilinde miktar alt sınır yok; ancak kullanım amaçlı bulundurma için miktar ve diğer emareler birlikte değerlendirilir.

• “Arkadaş ortamında ikram?” – Ticari kastı destekleyen emare yoksa TCK 191 kapsamında ele alınabilir (somut olaya bağlı).

• “X-Ray’de yakalandım, ihraç mı nakil mi?” – Gümrük alanına giriş ve beyan aşaması kritik; çok sayıda karar nakil kabul ediyor .

Sonuç

TCK 188, kullanma dışı amaç kriteri etrafında seçimlik hareketli bir suç rejimi kurar. Ağır hapis ve yüksek adli para cezaları söz konusudur. Delilin hukuka uygunluğu, kullanım-ticaret ayrımı, zincirleme-gerçek içtima ayrımı ve TCK 192 etkin pişmanlık hükümlerinin doğru kurgulanması, dosyanın akıbetini belirler. Uyuşturucu madde ticareti suçu bağlamında profesyonel bir avukatla çalışmak en doğrusu olacaktır.